جنگ اول چچن بین فدراسیون روسیه و جمهوری چچن ایچکریا ازدسامبر سال ۱۹۹۴ تا آگوست ۱۹۹۶ بود. ریشه این جنگ به درگیری‌های امپراتوری روسیه تزاری و امامت قفقاز در فاصله سال‌های ۱۸۱۷ تا ۱۸۶۴ باز می‌گردد که در نهایت سربازان تزار توانستند چچن را فتح کنند و از سال ۱۸۷۰ چچن در قلمرو روسیه قرار گرفت.
در سال ۱۹۱۷ تلاش چچنی‌ها برای اسقلال شکست خورد و این سرزمین در قلمرو اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی ادغام شد. در سال ۱۹۳۶ و در زمان استالین فرمان تأسیس جمهوری خودمختار چچن اینگوش صادر شد و در سال ۱۹۴۴ به فرمان لاورنتی بریا، رئیس کمیساریای خلق در امور داخلی شوروی، تعداد زیادی از شهروندان اینگوش و چچنی به بهانه مشارکت در جنگ آلمان علیه شوروی به سیبری تبعید شدند و جمهوری خودمختار چچن اینگوش منحل شد.
در دوره نیکیتا خروشچف به شهروندان اینگوش و چچنی اجازه داده شد به سرزمین‌های خود برگردند و مجددا این جمهوری تأسیس گردید. بافروپاشی اتحاد جماهیر شوروی فدراسیون روسیه جایگزین شوروی گردید و در سال ۱۹۹۱ چچنی‌ها به رهبری جوهر دودایف، فرمانده سابق نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی اعلام استقلال کردند. دودایف در انتخابات ریاست جمهوری چچن اکثریت آراء را کسب کرد و خواسته عمومی مردم از وی اخراج دست نشاندگان مسکو و کمونیست‌ها از این کشور بود.
جنگ ارتش فدراسیون روسیه و چچنی‌ها در نوامبر ۱۹۹۱ به دستور بوریس یلتسین، نخستین رئیس جمهور فدراسیون روسیه آغاز شد و با پیوستن جمهوری خودمختار اینگوش به فدراسیون روسیه، چچن تنها جمهوری‌ای بود که خواستار استقلال گردید.
در نبرد نوامبر ۱۹۹۱ بین سربازان روس و نیروهای جوهر دودایف در فرودگاه گروزنی، نیروهای روس شکست خوردند و مجبور به عقب نشینی شدند و در سال ۱۹۹۳ چچن از روسیه کاملاً مستقل شد و جمهوری چچن ایچکریا تأسیس گردید.
حمله به گروزنی
در ۱۱ دسامبر ۱۹۹۴ ارتش روسیه از سه جبهه به چچن حمله کرد. ژنرال ادوارد وروبایف فرمانده ارتش روسیه در جبهه اصلی حمله به گروزنی معتقد بود این جنگ نامشروع است و از سمت خود استعفا کرد. در این جنگ بسیاری از دولتمردان و افسران و سربازان روسی حاضر به نبرد با چچنی‌ها نشدند و بعدها در دادگاه‌های نظامی محاکمه شدند.
با وجود اینکه نیروی هوایی چچن در همان اول جنگ به صورت کامل منهدم شد اما در ادامه جنگ آن گونه دولت یلتسین انتظار داشت پیش نرفت. روحیه خراب سربازان روس و فرار آن‌ها از جبهه‌های نبرد موجب شد نیروهای چچنی بتوانند ابتکار عمل را به دست بگیرند. سربازان روس همچنین خودروها و ادوات خود را تخریب می‌کردند و از دستور فرماندهان نیز سرپیچی می‌کردند.
با مقاومت چچنی‌ها در جبهه شمال، شکست روس‌ها آغاز شد. با توجه به اینکه تلفات غیر نظامیان در چچن رو به افزایش بود شهروندان چچنی مخالف جوهر دودایف نیز به حمایت از وی علیه روس‌ها به پا خاستند. نیروهای روسی دستور داشتند که به مناطق مشخص و از پیش تعیین شده‌ای حمله کنند اما آن‌ها مناطق وسیعی را هدف قرار دادند که شهروندان غیرنظامی قربانی حملات آن‌ها شدند.
مرحله نهایی جنگ اول چچن حمله به گروزنی بود. با محاصره گروزنی شهروندان غیر نظامی چچنی زیر بمب‌ها و آتش توپخانه ارتش روسیه قرار گرفتند و دولت روسیه دولت چچن را به استفاده از شهروندان به عنوان سپر انسانی متهم می‌کرد.
عملیاتی که روس‌ها در شب سال نو میلادی انجام دادند برای آنان یک شکست فاجعه بار بود. در این عملیات بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ سرباز حرفه‌ای و زرهی ارتش روسیه کشته شدند. با انهدام واحدهای زرهی ارتش روسیه، بمباران هوایی و حملات توپخانه‌ای شدید به گروزنی آغاز شد و پس از حدود یک هفته درگیری خونین شهری و با تصرف کاخ ریاست جمهوری در نهایت چچن به دست روس‌ها افتاد.
پیامدهای جنگ اول چچن
سرگئی کوالف مشاور بوریس یلتسین در حقوق بشر در خصوص آمار تلفات غیر نظامی گزارش کرده است که در ۵ هفته‌ی ابتدایی محاصره گروزنی ۲۷۰۰۰ غیرنظامی کشته شدند. دیمیتری ولکوگونوف، از مقامات سابق ارتش روسیه و پژوهشگر در حوزه جنگ گزارش کرده است که بمباران بی‌رحمانه‌ی گروزنی موجب کشته شدن ۳۵۰۰۰ غیرنظامی شد که ۵۰۰۰ تن از آنان کودک بوده‌اند.
دولت روسیه نیز اعلام کرد که حدود ۲۰۰۰ هزار سرباز در این جنگ کشته و مفقود شدند. این جنگ انتقادات زیادی را در داخل و خارج روسیه به دنبال داشت. میخاییل گورباچف این جنگ را یک ماجرایی جویی خونین و نامشروع دانست که دولت یلتسین مرتکب آن شده بود. هلموت کوهل، نخست‌وزیر وقت آلمان این جنگ را یک جنون محض از سوی روس‌ها خواند.
